Đầu tư vào thị trường cổ phiếu
Sau biến động vừa qua trên thị trường cổ phiếu Trung
Quốc, một vấn đề cơ bản được đặt ra. Đó là nhà đầu tư căn cứ trên những yếu tố
gì để quyết định mua hay bán cổ phiếu? Diễn đàn Kinh tế tìm hiểu chuyện này
trong bối cảnh của các thị trường cố phiếu còn sơ khai và đầy bất trắc như tại
Trung Quốc và Việt Nam.
Nguyên Lam: Xin kính chào ông Nghĩa.
Thưa ông, những thăng trầm dồn dập của các thị trường cổ phiếu Trung Quốc từ một
năm qua, nhất là cơn biến động vào đầu Tháng Bảy, khiến người ta tự hỏi là vì
sao cổ phiếu của Trung Quốc tăng giá mạnh rồi lại suy sụp rất nhanh? Kỳ này,
tiết mục chuyên đề của chúng ta còn muốn đi xa hơn và nhìn vào giác độ của nhà
đầu tư. Họ căn cứ vào những yếu tố nào để quyết định là nên mua hay bán các cổ
phiếu? Câu hỏi ấy có thể giúp nhà đầu tư tránh được rủi ro lỗ lã khi lại muốn
vào thị trường để đầu cơ. Ông nghĩ sao về chuyện này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trước hết, xin được mở
đầu với vài khái niệm căn bản. Nhà đầu tư trên thị trường tài chính nên là người
dùng tiền tiết kiệm mua chứng phiếu, như cổ phiếu hay trái phiếu, vì hy vọng
kiếm lời mà cũng ý thức được rủi ro bị lỗ, và nếu bị lỗ thì không gây hậu quả
tai hại cho sinh hoạt thường nhật của gia đình. Thông thường thì nhà đầu tư nhìn
vào viễn ảnh dài là nhiều năm hơn là cứ mua ra bán vào, mỗi lần lại trả tiền hoa
hồng. Khi nhà đầu tư ham có lời thật lẹ và mà lấy rủi ro thật lớn thì họ thành
người đầu cơ. Thuần về kinh tế thì khác biệt giữa đầu tư với đầu cơ chính là yếu
tố rủi ro, mà đầu cơ không hàm ý xấu về đạo đức như chúng ta thường
hiểu.
- Vào thị trường cổ phiếu, nhà đầu tư mua cổ phần của một
doanh nghiệp với hy vọng là công ty đó sẽ có doanh lợi cao và chia lời cho mình
dưới hình thức cổ tức; hy vọng ấy cũng có nghĩa là cổ phiếu sẽ lên giá trong
tương lai làm tài sản mà mình đầu tư vào đó cũng lên giá. Muốn có hy vọng ấy nhà
đầu tư phải nắm vững thông tin cơ bản về kinh tế, về thị trường của doanh nghiệp
đối tượng và về tình hình tài chính cùng mức doanh lợi dự phóng cho tương lai
của doanh nghiệp này. Không ai có thể có mọi thông tin như vậy, nhưng trong các
nền kinh tế tiên tiến và thị trường cổ phiếu hữu hiệu thì người ta phải có thông
tin khá đầy đủ, kể cả chi tiết kế toán đáng tin của công ty. Cho nên, yếu tố
quyết định chính yếu ở đây là thông tin và các dữ kiện khả tín, tin
được.
Nguyên Lam: Ông nêu ra yếu tố quyết định
đầu tiên là thông tin khả tín. Các thị trường tiên tiến thì phải có loại thông
tin cơ bản ấy, trong khi các thị trường sơ khai và bất trắc thì còn thiếu. Phải
chăng đấy là vấn đề khiến thị trường Trung Quốc có thể tăng giá rất nhanh rồi
sụp đổ rất lẹ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa đấy là một lý do. Năm
qua, đà tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc giảm, mức lời doanh nghiệp co cụm, và
các ngân hàng, là thành phần chủ yếu trong Chỉ số Phức hợp Thượng Hải, có tỷ lệ
nợ xấu tăng mà thị trường cổ phiếu lại lên giá mạnh thì đấy là nghịch
lý.
- Theo phương pháp gọi là “cơ bản” là tìm thông tin từ
các yếu tố về triển vọng sinh lời của doanh nghiệp đối tượng thì người ta có hai
cách thông dụng. Một là tính ra hiện giá của tổng số thanh khoản hay hiện kim
trong cả chục năm tới nhân với một chiết khấu suất là lãi suất trên thị trường,
nhưng khi ấy đã phải biết lưu lượng của dòng hiện kim, là điều khó biết trong
các doanh nghiệp Trung Quốc và nếu có thì cũng khó tin. Cách kia là so sánh giá
cổ phiếu với mức lợi nhuận, gọi là “tỷ số giá trên mức lời” từ chữ
“price-earning ratio” hay P/E. Nghĩa là người ta vẫn cần thông tin cơ bản
về số thu hoạch của doanh nghiệp, là chuyện không dễ tại Trung
Quốc.
- Thế rồi, trong một năm mà tỷ số P/E của các doanh
nghiệp trong Chỉ số Phức hợp Thượng Hải tăng hơn gấp đôi, từ 10 lên 23, và của
các doanh nghiệp trên thị trường cổ phiếu Thẩm Quyền lên tới 50 thì đấy là
chuyện bất thường. Vì trong 70 năm qua tỷ số P/E của Standard and Poor’s tại Mỹ
bình quân chỉ là 17 và tỷ số P/E tại thị trường Hong Kong chỉ có 12 thôi, ta
biết là có gì đó không ổn. Nhưng đấy là lúc giới đầu cơ lại nhảy vào
cuộc.
Nguyên Lam: Thưa ông, yếu tố gì khiến
cho giới đầu cơ đem tiền vào thị trường?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nhớ lại rằng nhà đầu
tư thì tính theo trường kỳ, giới đầu cơ thì tìm lời nhanh trong ngắn hạn. Họ
không tỉ mỉ tính toán trên cơ sở của thống kê kinh tế và kế toán kinh doanh như
nhà đầu tư, mà đón bắt loại tin tức xin gọi là “bên ngoài thị trường” để suy
đoán rằng mức lời của doanh nghiệp sẽ tăng vọt. Thí dụ như tin về biện pháp can
thiệp và kích thích của nhà nước hay tin về việc nhà nước cho phép vay tiền dễ
dàng hơn để mua cổ phiếu. Loại tin tức ấy thật ra hời hợt mà dễ gây phản ứng bày
đàn là làm cổ phiếu vọt tăng giá. Đấy là lúc nhà đầu cơ nhảy vào tìm cơ hội kiếm
lời thật nhanh. Vì nhà nước Bắc Kinh cứ hay can thiệp để kích thích thị trường
như chúng ta đã có lần phân tích cách nay mấy tuần, thị trường cổ phiếu của
Trung Quốc là thị trường đầu cơ và có mức dao động rất lớn, rủi ro rất
cao.
Nguyên Lam: Trở lại tính toán của nhà
đầu tư, họ có phương cách gì để phòng ngừa rủi ro không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Phương cách thông
thường vẫn là “biết chạy để tránh lỗ”. Khi thấy giá cổ phiếu sụt đến một tỷ lệ
giả dụ là 8 hay 10% dưới giá mua trước đấy thì lập tức bán ra để giảm lỗ chứ
đừng nán đợi giá lên trở lại. Một cách tinh vi hơn thì áp dụng phương pháp gọi
là “kỹ thuật” là tìm đọc các đồ biểu và đường tuyến biểu hiện giá cổ phiếu.
Phương pháp cơ bản như nói hồi nãy thì cho nhà đầu tư biết được vì sao giá sẽ
tăng hay hạ, phương pháp kỹ thuật thì cho biết là nếu tăng hay hạ thì ở những
mức nào, và bao giờ có thể xảy ra do tâm lý của thị trường. Nói chung thì nhà
đầu tư thường có ý thức về rủi ro rất cao nên ít khi bị lỗ, nhà đầu cơ thì chú ý
đến mức lời nên lãnh rủi ro rất nặng. Đa số giới đầu cơ tại Trung Quốc lại không
có kiến thức cơ bản về đầu tư, về thị trường và tới 80% chưa tốt nghiệp trung
học nên họ là thành phần cò con rất dễ sạt nghiệp, nhất là khi còn vay tiền đi
vào sòng bạc cổ phiếu theo sự khuyến khích của nhà nước.
Nguyên Lam: Nguyên Lam thấy rằng mọi thị
trường đầu tư tài chính đều có dao động là giá cả lên xuống khá thất thường. Thế
thì làm sao tránh được sự dao động ấy?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Đúng là các thị trường tài
chính đều có dao động vì nhiều yếu tố khó kiểm soát được về an ninh, kinh tế,
tài chính hay cung cầu, v.v…. Nhà đầu tư có trình độ nghiệp vụ cao hoặc sử dụng
dịch vụ của công ty môi giới chứng khoán thì còn hy vọng giảm thiểu rủi ro, giới
đầu cơ thì thường trở tay không kịp.
- Nỗi éo le ở đây là nếu nhà nước can thiệp để tránh dao
động về mặt này thì lại gây dao động về mặt khác. Như tránh dao động về tiền tệ
qua biện pháp lãi suất thì lại gây dao động về ngoại hối qua hối suất, hoặc
ngược lại. Chẳng hạn như phá giá đồng bạc là biện pháp về ngoại hối lại gây dao
động về tiền tệ hay vật giá. Phá giá có thể nâng giá cổ phiếu của doanh nghiệp
xuất khẩu vì bán hàng rẻ hơn nên dễ hơn, mà lại gây thiệt hại cho doanh nghiệp
cần nhập khẩu và có thể dẫn tới lạm phát, v.v… Nói ra thì có vẻ ngược ngạo nhưng
nhà nước không nên can thiệp vào thị trường cổ phiếu để tránh dao động vì mọi sự
can thiệp đều có thể gây hậu quả bất lường và còn làm nhà đầu tư bị thiệt hại
oan uổng vì thay đổi nền tảng tính toán của họ.
Nguyên Lam: Thưa ông, sau vụ dao động
lớn trong tuần đầu của Tháng Bảy vừa qua khiến các thị trường cổ phiếu của Trung
Quốc đã mất gần bốn ngàn tỷ đô la thì liệu giới đầu tư có thể hy vọng vào một
giai đoạn ổn định hay không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin được nói đến một yếu
tố tâm lý trước, để mình hiểu ra tình hình sắp tới của thị trường Trung Quốc,
yếu tố đó là “phản ứng bầy đàn”, hay con người ta thường đi theo đám đông. Bước
vào thị trường cổ phiếu, nhà đầu tư không chỉ điều nghiên về doanh nghiệp đối
tượng để quyết định là sẽ mua vào hay bán ra cổ phiếu. Họ còn cần nghĩ đến phản
ứng tâm lý hay trào lưu của tập thể. Nếu tập thể đầu tư mà đoán thị trường sẽ
lên giá thì điều ấy cũng có hiệu ứng làm giá tăng. Nếu tập thể đầu tư mà đoán
rằng thị trường sẽ đi vào ổn định sau giai đoạn dao động vừa qua thì người ta có
thể tránh được sự hốt hoảng tai hại. Đấy là quy tắc chung.
- Khốn nỗi thị trường Trung Quốc lại khác. Thứ nhất,
chính là nhà nước đã can thiệp vì mục tiêu chính trị nên mới thổi giá cổ phiếu
như bong bóng và gây dao động. Thứ hai, khi trái bóng bị xì thì nhà nước lại
nhảy vào với nhiều biện pháp cứu nguy bất thường và mâu thuẫn như vừa bơm thêm
tiền vừa cấm giới đầu tư bán ra cho tới một hạn kỳ hay một mức nào đó của giá
cả. Gặp hoàn cảnh ấy thì tập thể rất khó đoán ra phản ứng chung. Bây giờ, có thể
là mọi người đều cho rằng tình hình đã tạm ổn định và chỉ số Thượng Hải đã từ
hơn 3.000 vào ngày Thứ Ba Đen cách nay hai tuần lên tới 4.000. Nhưng sau đó ra
sao thì cả tập thể hết biết, nghĩa là không còn đồng thuận, và mọi người lại
canh chừng nhau để cùng mua hay cùng bán. Tức là tình hình sẽ bất trắc với mức
dao động còn lớn hơn nữa. Quan trọng nhất, giới đầu tư hết tin vào nhà
nước.
Nguyên Lam: Thưa ông, chúng ta đang gặp
một nghịch lý rất lớn là trong hơn 30 năm, người dân Trung Quốc đã tin vào đảng
và nhà nước vì đà tăng trưởng rất cao dựa trên lực đẩy của đầu tư. Thế rồi nhà
nước đó can thiệp vào thị trường địa ốc và thổi lên bong bóng đầu cơ và vài năm
sau lại điều hướng tài nguyên qua thị trường cổ phiếu và thổi lên trái bóng
khác. Khi bóng bể trên thị trường đầu tư cổ phiếu, các cơ quan hữu trách dàn
quân như trong một chiến dịch để ngăn đầu này chặn đầu kia. Hậu quả là như ông
vừa trình bày, giới đầu tư hết biết là tình hình chuyển biến ra sao và hết tin
vào nhà nước, thậm chí đã có nơi bàn tán về uy tín chính trị bị giảm sút của Chủ
tịch Tập Cận Bình về những gì vừa xảy ra trên thị trường đầu tư cổ phiếu. Kết
luận của ông là gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tình hình kinh tế Trung Quốc
hiện nay rất bấp bênh với mối nguy lớn nhất là bể bóng tín dụng vì mắc nợ quá
nhiều trong khi đà tăng trưởng lại sút giảm. Khi nhà nước Bắc Kinh lụp chụp đối
phó với một vụ sụt giá thị trường cổ phiếu, dù sao cũng chỉ là một vấn đề nhỏ vì
kích thước còn giới hạn của thị trường này trong nền kinh tế quốc dân, thì uy
tín nhà nước bị sa sút nặng. Và điều ấy mới là tai họa khi hệ thống tài chính bị
sụp đổ dưới núi nợ. Có lẽ những gì xảy ra trên thị trường đầu tư cổ phiếu là chỉ
dấu tiên báo của một vụ khủng hoảng tài chính xuất phát từ mục đích chính trị
của đảng cộng sản.
Nguồn: Mục Tạp Chí Kinh Tế, Đài Á Châu Tự
Do, www.rfa.org/vietnamese
Không có nhận xét nào: